Iz štampe je izašlo vredno i značajno delo ambasadora dr Duška Lopandića „Reči su senke dela – razvoj diplomatije i međunarodnih veza od XV do XX veka» koje predstavlja originalnu studiju na temu razvoja diplomatskog umeća i međunarodnih odnosa u periodu pre nastanka savremene  diplomatije, odnosno u periodu od renesanse pa do zaključenja Versajskog mirovnog ugovora. Delo se u prvom redu bavi životima i karijerama probranih poslanika, mirotvoraca, poznatih teoretičara diplomatije, nekih značajnih državnika angažovanih u diplomatiji i drugih.

Rad je podeljen na tri glavna dela. Prva dva dela su razdeljeni hronološki. Prvi deo obuhvata vreme od Makijavelija (XV vek) po do vremena Bečkog kongresa. Drugi deo je period «klasične diplomatije», nakon Bečkog kongresa (1815) pa do Pariške mirovne konferencije (1919). Treći deo je više tematski i odnosi se na neke značajne momente u istoriji srpske diplomatije koji su povezani sa uticajem Bečkog kongresa, Berlinskog kongresa i Pariške konferencije na položaj srpskog naroda i Srbije. Delo je pisano u skladu sa motom Tomasa Karlajla: «istorija sveta, to su biografije velikih ljudi» – u ovom slučaju osoba koje su bile uključene u diplomatsku delatnost.

Svako poglavlje u knjizi posvećeno je, bilo životu i karijeri jedne od probranih osoba važnih za istoriju evropske ili srpske diplomatije, bilo prikazom i opisom nekog od važnih diplomatskih skupova, poput Vestfalskog kongresa ili Bečkog kongresa. Izbor koji je autor učinio prilikom izdvajanja ličnosti čiji će rad i karijeru prikazati čini važan kvalitet dela. Radi se, na primer, o značajnim misliocima koji su se takođe bavili i praktičnim diplomatskim poslom (naravno na način na koji je to bilo uobičajeno u njihovo vreme) poput Nikola Makijavelija (poslanik Firence na francuskom dvoru i dr.), Fransoa de Kalijera (poslanik i sekretar kralja Luja XIV), Huga Grocijusa (čuveni pravnik i poslanik Švedske u Parizu) i Ernesta Satova (britanski poslanik u Kini i Japanu). Svi nabrojani su bili i značajni teoretičari i pisci, o čijim radovima i teorijama države, međunarodnih odnosa ili diplomatije, ambasador Lopandić takođe piše.

U drugu grupu ličnosti obrađenih u knjizi možemo svrstati neke poznate državnike čije je političko delovanje ili učešće u međunarodnim odnosima bilo od velikog značaja za razvoj diplomatije. U ovoj grupi, možemo navesti, na primer, ruskog cara Aleksandra I, prvog grčkog predsednika Kapodistriju, kancelara Bizmarka, cara Napoleona III, kneza Meterniha, kineskog državnika iz XIX veka Li Hunag-Čenga, kao i neke američke predsednike poput stvaraoca Društva naroda Vudro Vilsona, a postoji i posebno poglavlje o predsedicima SAD Džefersonu i Adamsu. U treću grupu bismo mogli svrstati specifične osobe – umetnike koji su u jednom periodu svog života imali važne diplomatske misije – poput Peter Pol Rubensa (slikara) ili Rene Šatobrijana (pisca koji je bio i ministar spoljnih poslova Francuske). Najzad, u poslednju grupu spadaju ličnosti povezane sa srpskim narodom i istorijom, bilo što su našeg porekla, kao osmanski državnik Mehmed paša Sokolović, ruski poslanik kod kineskog cara Sava Vladisavljević, ili se radi o našim državnicima koji su delovali u vreme važnih međunarodnih konferencija (prota Mateja, Jovan Ristić, Nikola Pašić). Posebno bi trebalo istaći da ovaj specifični izbor omogućava autoru autoru knjige da obradi i neke teme i važne regione van Evrope čija istorija je kod nas nešto manje poznata, poput delova istorije SAD ili Kine i Japana.

Iako je u knjizi pitkim jezikom i zanimljivim stilom Lopandić obuhvatio raznolike ličnosti, kako po poreklu, tako i po položaju i uticaju na razvoj diplomatije, radi se o organski povezanoj studiji, koja za centralno mesto ima prikaz razvoja diplomatije. U tom smislu, u pitanju je originalan metodološki postupak koji predstavlja novinu u našoj istoriografiji i delima posvećenim diplomatiji.

Rad prati i bogata bibliografija, tako da se može konstatovati da je u celini reč o kombinaciji naučne studije, popularnog dela iz istorije diplomatije, kao i o jednoj vrsti kolekcije mini-biografija velikog broja (preko 20) značajnih ličnosti iz svetske, kao i nacionalne istorije.

Imajući u vidu kvalitet ove značajne knjige, izuzetno dobar i privlačan stil pisanja, kao i njene naučne i stručne elemente, ona može da koristi različitim grupama čitalaca – akademskim radnicima, studentima, stručnjacima za medjunarodne odnose i diplomatiju, ali i običnim čitaocima zainteresovanim za istoriju ili diplomatiju.
Zbog svih navedenih razloga, ovo delo vredi pročitati i imati u kućnoj biblioteci.

Dr Neven Cvetićanin
Predsednik Foruma za strateške studije

(FORST)